———————-
ตดหมูตดหมา..พืชอายุวัฒนะ ขับลม แก้ท้องอืด ขับพยาธิ ฯ..
วงศ์ RUBIACEAE
ชื่อวิทยาศาสตร์ Paederia linearis Hook.f.
ชื่อสามัญ
ชื่อพื้นเมืองหรือชื่ออื่นๆ กระพังโหม, จมูกปลาหลด, จมูกปลาไหลดง, กระเตียวเผือ, ผักใหม, เครือไส้ปลาไหล, ตดหมูตดหมา,
ตำยานตัวผู้ เครือตดหมา (นครราชสีมา), หญ้าตดหมา (ภาคเหนือ), พังโหม (ภาคกลาง), ย่านพาโหม (ภาคใต้), ตดหมูตดหมา, หญ้าตดหมูตดหมา ..
หมายเหตุ : ตดหมูตดหมาที่กล่าวถึงในบทความนี้ เป็นพรรณไม้คนละชนิดกับหญ้าตดหมา (Paederia pilifera Hook.f.) และเถาตดหมา
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ เป็นไม้เถาเลื้อยประเภทล้มลุก ลำต้นมีขนาดเล็ก ลำต้นและใบมียางสีขาว ขยี้ดมจะมีกลิ่นเหม็น
ใบเป็นใบเดี่ยว รูปเรียวยาวหรือรูปหอกออกเป็นคู่ตรงข้าม ใบสีเขียว เนื้อในบาง ก้านใบสั้น เส้นใบโค้งจรดกันที่ใกล้ๆขอบใบ
ดอกออกเป็นช่อ ตรงซอกใบ หรือโคนก้านกลีบปลายแยกกัน กลีบด้านนอกสีขาว กลีบด้านในสีม่วงแดงหรือสีชมพูประด้วยสีม่วงจุดสี น้ำตาล เป็นฝักยาวสีเขียว
จัดเป็นไม้เถาขนาดเล็ก มีกลิ่นเหม็นเขียวเฉพาะและมียาวสีขาวทั้งต้น เจริญเติบโตแบบไม้เลื้อยเนื้ออ่อน ลำต้นเป็นสีเขียว มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 2.8-5 เซนติเมตร ก้านใบ กิ่งอ่อน ก้านช่อดอก และผลมีขนสั้น ๆ ปกคลุมอยู่หนาแน่น
เจริญเติบโตได้ในดินทุกชนิด ชอบดินร่วนซุย แสงแดดจัด ทนแล้งได้ดี พบขึ้นทั่วไปในที่รกร้าง ในป่าธรรมชาติ โดยเฉพาะตามป่าผสมผลัดใบ ป่าเต็งรัง และป่าที่กำลังคืนสภาพที่ระดับความสูงจากระดับน้ำทะเลตั้งแต่ 400-800 เมตร
ประโยชน์ด้านอาหาร ชาวใต้นำไปซอยละเอียดเป็นผักที่ใช้ผสมปรุงเป็นข้าวยำ ใบนำมาชุบแป้งทอด เจียวไข่ ส่วนดอกมีการรับประทานสดเป็นผักในบางท้องที่แต่ไม่เป็นที่นิยมมากนัก ยอดอ่อนใบอ่อน และดอกรับประทานเป็นผัก ออกยอดมากในช่วงฤดูฝน การปรุงอาหารคนโบราณใช้น้ำคั้นจากเถาและใบ มาผสมปรุงเป็นขนมขี้หนูช่วยทำให้ขนมขี้หนูเป็นสีเขียว
ชาวเหนือ, ชาวอีสานและชาวใต้รับประทานยอดอ่อนและใบอ่อนเป็นผักสด ร่วมกับน้ำพริกชาวอีสานรับประทานร่วมกับลาบก้อย
สรรพคุณทางยา
เถาและใบ ใช้ตำคั้นเอาน้ำกิน ช่วยขับลมในท้อง, แก้จุกเสียด
ทั้งต้นแก้ตานร่วง ใบแก้พิษงู แก้ปวดฟัน แก้รำมะนาด
ราก ฝนหยอดตา แก้ตาซาง ตาแฉะตามัว
●ทั้งต้นมีรสขม สรรพคุณเป็นยาอายุวัฒนะ (ทั้งต้น)
●ใบมีรสขม ใช้ทำเป็นอาหารบำรุงกำลังคนฟื้นไข้หรือคนชราได้ (ใบ)
●ใบนำมาตำพอกเวลาปวดศีรษะ อาการปวดศีรษะจะดีขึ้น (ใบ)
●ช่วยแก้ตัวร้อน (ทั้งต้น)
●ใช้เป็นยาถอนพิษเหล้า ยาสูบ และพิษจากอาหาร (ทั้งต้น)
●รากมีรสขมเย็น ใช้ฝนหยอดตา แก้ตาฟาง ตาแฉะ (ราก) ส่วนอีกข้อมูลระบุว่าให้ใช้รากนำมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยาแก้ตาฟาง ตาแฉะ ตามัว (ราก)
●ผลและใบใช้เป็นยาแก้อาการปวดฟัน (ใบ,ผล)
●ใช้แก้อาการอักเสบที่คอและปาก (ยอดอ่อน)
●รากใช้ต้มกับน้ำดื่มจะช่วยทำให้อาเจียน (ราก)
●ช่วยขับลม (ทั้งต้น) ยอดและเถาใช้ผสมในตำรับยาแก้ท้องอืด ยาขับลมในลำไส้ บำรุงธาตุ แก้เจ็บท้อง จุกเสียด แน่นท้อง แก้นิ่ว (ยอดและเถา)
●ทั้งต้นใช้เป็นยาแก้ท้องเสีย (ทั้งต้น)
●ใช้เป็นยาระบายอ่อน ๆ (ยอดอ่อน)
●ช่วยขับพยาธิไส้เดือน (ทั้งต้น)
●รากใช้ฝาทาแก้ริดสีดวงทวาร (ราก)
●ใบใช้เป็นยาแก้เริม แก้ปวดแสบปวดร้อน (ใบ)
●ทั้งต้นใช้ต้มกับน้ำดื่มเป็นยาขับปัสสาวะ (ทั้งต้น)
●ช่วยแก้พิษงู (ใบ)
●ใช้เป็นยาขับน้ำนมของสตรี (ยอดอ่อน)
●นอกจากนี้ยังมีสรรพคุณอื่น ๆ นอกเหนือจากที่กล่าวมาแล้วว่ารากมีสรรพคุณแก้โรคตานขโมย รักษาดีซ่าน แก้ท้องเสีย ลำไส้พิการ แก้อาการจุกเสียด ช่วยขับน้ำเหลืองเสีย (ราก), เถามีสรรพคุณแก้ธาตุพิการ เป็นยาอายุวัฒนะ แก้ซาง ตานขโมย แก้ไข้ ตัวร้อน รักษารำมะนาด ท้องเสีย ช่วยขับลมในลำไส้ แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ เป็นยาระบายอ่อน ๆ ช่วยขับพยาธิ แก้ดีรั่ว ใช้ทาแผลที่ถูกงูกัด ช่วยถอนพิษงู (เถา), ใบมีสรรพคุณเป็นยาอายุวัฒนะ แก้ธาตุพิการ แก้ตานซาง แก้ตัวร้อน ไข้จับสั่น แก้รำมะนาด เป็นยาระบายอ่อน ๆ ช่วยขับพยาธิไส้เดือน แก้ดีรั่ว แก้อาการคัน (ใบ), ดอกมีสรรพคุณแก้ไข้จับสั่น ช่วยขับน้ำนม (ดอก), ผลมีสรรพคุณช่วยแก้ไข้จับสั่น หืดไอ แก้มองคร่อ แก้ท้องมาน แก้ริดสีดวง (ผล), นอกจากนี้ยังมีสรรพคุณเป็นยาแก้ไข้สัมประชวร แก้เสมหะ แก้ฟกบวมในท้อง และช่วยบำรุงธาตุไฟ (ไม่ระบุส่วนที่ใช้) (ข้อมูลจากเว็บไซต์ทองไทยแลนด์)
เพาะขยายพันธุ์ เพาะเมล็ดและการปักชำ
ขอบคุณ https://www.ubmthai.com/leksoundsmf3/index.php
https://medthai.com/%E0%B8%95%E0%B8%94%E0%B8%..
https://sites.google.com/a/kkn.ac.th/phuchphanthu/pha-hom